Danıştay’dan Belevi–Tire yoluna yargı freni

İzmir’in Tire ilçesinde zeytin ve incir bahçelerini tehdit eden Belevi–Tire Yolu Projesi kapsamında Cumhurbaşkanlığı tarafından alınan acele kamulaştırma kararına Danıştay’dan durdurma geldi. Yüksek mahkeme, tarım dışı kullanım izni alınmadan yapılan kamulaştırmanın hukuka ve kamu yararına aykırı olduğuna hükmetti.

Danıştay 6. Dairesi, Cumhurbaşkanlığı’nın 16 Ocak 2025 tarihli ve 9416 sayılı kararıyla acele kamulaştırılmasına karar verilen taşınmazlardan biri hakkında yürütmeyi durdurma kararı verdi. Söz konusu karar, İzmir Doğu Bölgesi Nazım İmar Planı'nda “Tarım Alanı” olarak tanımlanan ve üzerinde zeytin ile incir ağaçlarının bulunduğu arazilere ilişkin alındı.

Karar, Turan Mahallesi’nde yaşayan Filiz İçen’in açtığı dava sonucunda alındı. İçen, arazisinin Zeytincilik Kanunu’na ve Anayasa’nın mülkiyet hakkını koruyan hükümlerine aykırı şekilde kamulaştırıldığını belirterek yargıya başvurmuştu.

Danıştay, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereği tarım alanlarının başka amaçla kullanılabilmesi için gerekli izinlerin alınmadığını tespit etti. Kararda, şu ifadelere yer verildi:

"Uyuşmazlığa konu taşınmaz için verilmiş tarım dışı kullanım izninin bulunmadığı anlaşıldığından, söz konusu proje bölgesindeki tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanılabilmesi, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre izin alınmasına, diğer bir ifadeyle tarım dışı kullanımda kamu yararının bulunduğunun tespitine bağlıdır. Anılan prosedür yerine getirilmeden alınan Cumhurbaşkanlığı Kararının dava konusu taşınmaza ilişkin kısmında hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Kararın uygulanması halinde giderilmesi güç veya imkânsız zararlar doğabilir."

Danıştay Tetkik Hakimi Büşra Çelebi Şahin de yürütmenin durdurulması yönünde görüş bildirirken, Daire oybirliğiyle Filiz İçen’in taşınmazına ilişkin kamulaştırma kararını durdurdu.

Üreticiler ve Çevreciler Umutlu

Karar, Belevi–Tire Yolu projesinin kamulaştırma sürecinde önemli bir yargı denetimi anlamına geliyor. Bölgedeki üreticiler ve çevreciler, zeytinliklerin ve tarım arazilerinin korunması adına bu gelişmeyi umut verici bir adım olarak değerlendiriyor.

Zeytinliklerin bulunduğu bölgelerde imar ve altyapı projeleri, Zeytincilik Kanunu kapsamında sıkı denetim ve izne tabi tutuluyor. Danıştay’ın bu kararı, benzer durumlar için de emsal teşkil edebilir.